15 Mayıs 2025
Prime Esas Kazanç Nedir? Nasıl Hesaplanır?
×
İş hayatında bordro süreçlerinin, sosyal güvenlik sistemine uyumun ve emeklilik haklarının doğru biçimde yönetilebilmesi için bazı temel kavramların eksiksiz anlaşılması gerekir. Çalışanların sosyal güvenlik hakları, emeklilik hesaplamaları ve işverenin SGK prim yükümlülüklerinin doğru yönetilmesi için en önemli parametrelerden biri prime esas kazançtır. Ancak bu kavram, yalnızca brüt maaştan ibaret değildir. Ücretin yanı sıra çeşitli yan haklar, yardımlar ve ödenekler de prime esas kazanç hesaplamasında dikkate alınabilir veya hariç tutulabilir. Her yıl olduğu gibi 2025 yılında da asgari ücret, prime esas kazançlardan istisna tutulacak tutarlar ve SGK tavanları güncellenmişken, şirketlerin prime esas kazanç nedir, nasıl hesaplanır gibi temel sorulara mevzuata dayalı, güncel ve doğru yanıtlar vermesi daha da kritik hâle gelmiştir.
Bu nedenle bu yazımızda; prime esas kazanç nedir, neleri kapsar, nasıl hesaplanır ve 2025 yılı prime esas kazanç alt ve üst sınırları nelerdir sorularını kapsamlı şekilde ele alıyoruz.
Prim Nedir?
Prim, işçi ve işveren tarafından SGK'ya ödenen sosyal güvenlik katkısıdır. Emeklilik, hastalık, iş kazası gibi haklardan yararlanmak için temel alınır. Bu primin dayandığı gelir türü, yani hangi ödemeler üzerinden prim alınacağı prime esas kazanç ile belirlenir.
Prime Esas Kazanç Nedir?
Prime esas kazanç, çalışan adına Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilen ve prim kesintisine tabi tutulan brüt gelir toplamını ifade eder. Bu kavram, yalnızca çalışanın aylık maaşını değil, iş sözleşmesi kapsamında ya da fiili çalışmaya dayalı olarak elde ettiği belirli ek ödemeleri de kapsar. Hangi ödemelerin bu kapsama girip girmeyeceği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve alt düzenlemelerinde detaylı biçimde belirtilmiştir.
Bir çalışanın emeklilik primleri, hastalık ve analık yardımları, iş kazası ve meslek hastalığı gibi sosyal güvenlik hakları bu matrah üzerinden hesaplandığı için; prime esas kazancın doğru ve eksiksiz bildirilmesi, mali ve hukuki sonuçları olan bir sorumluluktur.
Prime Esas Kazanç Türleri Nelerdir?
SGK mevzuatına göre, her ödeme türü prime esas kazanca dâhil edilmez. Bazı ödemeler zorunlu olarak matraha eklenirken, bazıları kısmen dikkate alınır, bazıları ise tamamen kapsam dışındadır. Bu ayırımın doğru yapılması hem beyannamenin doğruluğu hem de bordro şeffaflığı açısından gereklidir.
- Prime Tabi Kazançlar
- Brüt ücret (maaş, ücret)
- Fazla mesai ödemeleri
- Prim ve ikramiye (performans, satış vs.)
- Hafta tatili ve genel tatil çalışmaları
- Nakit olarak ödenen yemek yardımı (istisna sınırını aşan kısım)
- Kısmen Prime Tabi Kazançlar
- Prime Tabi Olmayan Kazançlar
- Ayni yardımlar
- Kıdem tazminatı
- Görev yollukları
- Ölüm, doğum ve evlenme yardımları
- İş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler
- Kasa tazminatı
Aşağıdaki kalemler prime esas kazanca doğrudan dâhil edilir:
Bazı ödemeler, yalnızca belirli sınırı aşan kısmı kadar prime tabi tutulur. 2025 yılı itibarıyla bu ödemelere dair sınırlar şu şekildedir:
| Ödeme Türü | İstisna (2025) | Açıklama |
|---|---|---|
| Yemek yardımı | 158 TL (günlük) | Nakit ödemelerde; aşan kısmı prime dâhildir |
| Çocuk yardımı | 520,11 TL (aylık) | Belirtilen sınırı aşarsa eklenir |
| Aile yardımı | 2.600,55 TL (aylık) | Emsali aşan kısım matraha dâhil edilir |
Hiçbir şekilde prim matrahına dâhil edilmez:
Yemek, Aile ve Çocuk Yardımları Prime Esas Kazançta Nasıl Değerlendirilir?
Uygulamada en çok kafa karıştıran konulardan biri, sosyal yardım mahiyetindeki ödemelerin SGK matrahına etkisidir. Örneğin çalışanına yemek kartı yerine nakit ödeme yapan bir işveren, 2025 yılında bu ödemenin yalnızca günlük 158 TL'ye kadar olan kısmını muaf tutabilir. Aşan tutar, prime esas kazanca eklenmelidir.
Konu ile ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Benzer şekilde, evli çalışanlara yapılan aile yardımı ve çocuk sahibi olanlara yapılan çocuk yardımı da SGK tarafından belirlenen sınırlar dâhilinde değerlendirilir. Bu sınırların aşılması durumunda, ilgili tutarlar doğrudan SGK bildirimi matrahına yansır.
2025 yılı bordro parametrelerine buradan ulaşabilirsiniz.
Not: Muafiyet uygulanabilmesi için ödemelerin bordroda ayrı kalemler olarak gösterilmesi ve belgelendirilebilir olması gerekir.
Prime Esas Kazanç Nasıl Hesaplanır?
Prime esas kazanç hesaplaması, her ay SGK'ya bildirilecek matrahın doğru şekilde oluşturulması açısından kritik önem taşır.
Adımlar:
- Brüt ücret belirlenir.
- Bu tutara;
- Fazla mesai,
- Prim ve ikramiyeler,
- Yemek, çocuk, aile yardımları (prime tabi olanlar) eklenir.
- Elde edilen toplam, SGK'ya bildirilecek prime esas kazançtır.
Prime Esas Kazanç Hesaplama Örneği (2025)
Örnek: Bir çalışanın, 2025 yılı Nisan ayında aşağıdaki ödemeleri aldığını varsayalım.
- Brüt maaş: 70.000 TL
- Fazla mesai ücreti: 4.000 TL
- Prim (performans ikramiyesi): 5.000 TL
- Yemek yardımı (nakdi): Günlük 300 TL × 22 gün = 6.600 TL
- Çocuk yardımı: 450 TL
- Aile yardımı: 2.500 TL
Adım 1: Prime Esas Kazanca Dâhil Edilecek Ödemelerin Belirlenmesi
| Ödeme Kalemi | Tutar (TL) | Prime Esas Kazanca Dâhil Durumu | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Brüt maaş | 70.000,00 TL | Evet | Tamamı dâhil edilir. |
| Fazla mesai ücreti | 4.000,00 TL | Evet | Tamamı dâhil edilir. |
| Prim (ikramiye) | 5.000,00 TL | Evet | Tamamı dâhil edilir. |
| Yemek yardımı (nakdi) | 6.600,00 TL | Kısmen | Günlük 158 TL'ye kadar olan kısmı muaf; üzeri dâhil edilir. |
| Çocuk yardımı | 750,00 TL | Kısmen | Aylık 520,11 TL'ye kadar olan kısmı muaf; üzeri dâhil edilir. |
| Aile yardımı | 2.850,00 TL | Kısmen | Aylık 2.600,55 TL'ye kadar olan kısmı muaf; üzeri dâhil edilir. |
Not:
- Yemek yardımı muafiyet sınırı: 158 TL/gün × 22 gün = 3.476 TL
- Prime dâhil edilen tutar: 6.600 TL - 3.476 TL = 3.124 TL
- Çocuk yardımı muafiyet sınırı: 520,11 TL
- Prime dâhil edilen tutar: 750,00 TL - 520,11 TL = 229,89 TL
- Aile yardımı muafiyet sınırı: 2.600,55 TL
- Prime dâhil edilen tutar: 2.850,00 TL - 2.600,55 TL = 249,45 TL (muafiyet sınırının altında)
Adım 2: Toplam Prime Esas Kazancın Hesaplanması
| Ödeme Kalemi | Tutar (TL) |
|---|---|
| Brüt maaş | 70.000,00 |
| Fazla mesai ücreti | 4.000,00 |
| Prim (ikramiye) | 5.000,00 |
| Yemek yardımı (prime dâhil kısmı) | 3.124,00 |
| Çocuk yardımı (prime dâhil kısmı) | 229,89 |
| Aile yardımı (prime dâhil kısmı) | 249,45 |
| Toplam Prime Esas Kazanç | 82.603,34 |
Adım 3: SGK Prime Esas Kazanç Sınırlarının Kontrolü (2025)
Değerlendirme:
Toplam prime esas kazanç olan 82.603,34 TL, 2025 yılı için belirlenen alt ve üst sınırlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, bu tutarın tamamı SGK'ya bildirilmelidir.
Prime Esas Kazanç Alt ve Üst Sınırları (2025)
SGK, her yıl olduğu gibi 2025 yılı için de prime esas kazançlara ilişkin günlük alt ve üst sınırları belirlemiştir. Bu sınırlar, bildirimin asgari ve azami düzeylerini ifade eder ve bildirilecek kazançlar bu aralığın dışında olamaz.
- Günlük kazanç alt sınır: 866,85 TL
- Günlük kazanç üst sınır: 6.501,38 TL
- Aylık kazanç alt sınır: 26.005,50 TL
- Aylık kazanç üst sınır: 195.041,40 TL
SGK'ya bu tutarların altında veya üzerinde matrah bildirimi yapılamaz. Özellikle yüksek ücretli çalışanlarda ücretin tamamı SGK'ya bildirilmez, sadece üst sınır üzerinden prim hesaplanır.
Önemli Notlar:
- Yemek Yardımı: 2025 yılı için günlük 158 TL'ye kadar olan nakdi yemek yardımları prime esas kazanca dâhil edilmez. Bu tutarın üzerindeki kısım prime esas kazanca dâhil edilir.
- Çocuk ve Aile Yardımları: 2025 yılı için çocuk yardımı aylık 520,11 TL'ye, aile yardımı ise aylık 2.600,55 TL'ye kadar olan ödemeler prime esas kazanca dâhil edilmez. Bu tutarların üzerindeki kısımlar prime esas kazanca dâhil edilir.
- Prime Esas Kazanç Sınırları: SGK'ya bildirilecek prime esas kazanç, belirlenen alt ve üst sınırlar arasında olmalıdır. Bu sınırların dışında kalan tutarlar dikkate alınmaz.
Bu örnek, işverenlerin ve İK profesyonellerinin bordro süreçlerinde doğru SGK bildirimi yapmalarına yardımcı olacak şekilde hazırlanmıştır. Prime esas kazanç hesaplamalarında dikkatli olunması, hem işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi hem de çalışanların sosyal güvenlik haklarının korunması açısından büyük önem taşır.
Prime Esas Kazanç ile Brüt Ücret Arasındaki Fark Nedir?
Brüt ücret ve prime esas kazanç, bordro ve SGK bildirimi süreçlerinde sıkça karıştırılan ancak işlevsel olarak oldukça farklı iki kavramdır. Brüt ücret, iş sözleşmesinde yer alan ve çalışanın hak ettiği, henüz hiçbir kesintiye uğramamış toplam gelir tutarını ifade eder. Bu tutar üzerinden gelir vergisi, damga vergisi, SGK primi ve işsizlik sigortası gibi yasal kesintiler uygulanır. Brüt ücret, çalışana ödenecek net maaşın hesaplanmasında temel alınır.
Öte yandan, prime esas kazanç yalnızca Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapılacak prim bildirimi için dikkate alınan matrahtır. SGK, bazı ödemeleri prime dâhil sayarken bazılarını dışarda tutar. Örneğin brüt ücrete dâhil olan bazı sosyal yardımlar (harcırah, doğum yardımı, kıdem tazminatı gibi) prime esas kazanca dâhil edilmez. Buna karşın fazla mesai, prim, nakdi yemek yardımı gibi bazı ödemeler hem brüt ücreti hem de prime esas kazancı etkileyebilir.
Özetle: Her prime esas kazanç brüt ücretin içinden türetilir; ancak her brüt ücret, SGK matrahı anlamına gelmez.
Sonuç: Prime Esas Kazanç, Sadece SGK Bildirimi Değil, Stratejik Bir Bordro Unsurudur
Prime esas kazanç, sadece yasal bir bildirim yükümlülüğü değil, aynı zamanda şirketin bordro yapısını, çalışanların sosyal haklarını ve uzun vadeli maliyetlerini doğrudan etkileyen stratejik bir unsurdur. Hatalı ya da eksik bildirimler; SGK denetimlerinde cezalara, çalışan açısından ise emeklilikte eksik haklara yol açar.
Bilgilendirme Metni!
