6552 sayılı "İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun" 11.09.2014 Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlandı ve yayım tarihinde yürürlüğe girdi. 146 madde içeren Torba Yasa ile bir çok kanunda değişiklik yapılmıştır. Okumakta olduğunuz makale, iş mevzuatına ilişkin getirilen düzenlemeler hakkında bilgilendirmeyi kapsamaktadır.  Vergi ve diğer alacakların yapılandırılmasına dair düzenlemeler hakkında bilgi almak için buraya tıklayınız. 

Tam kanun metnine buradan ulaşabilirsiniz.  

Alt İşverenlikle İlgili Düzenlemeler 

Maaş Ödemeleri

Alt işverene iş veren kamu idarelerine, alt işveren işçilerinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini denetleme ve ödenmeyen ücretlerin alt işveren firmasının hak edişlerinden keserek işçinin banka hesabına yatırma yükümlülüğü getirilmiştir. (madde 3)

Değişiklik getirilen kanun: 4857 Sayılı İş Kanunu - madde 36/5

Yıllık İzin Süreleri

Alt işveren firması değişse dahi, işçi aynı iş yerinde çalışmaya devam ediyorsa, izin süresi hesaplamalarında daha önceki çalışma süreleri de dikkate alınacaktır. (madde 6)

Değişiklik getirilen kanun: 4857 Sayılı İş Kanunu - madde 56

I- Brüt Maaş:

Türk İş Hukukunda, brüt maaşın tanımı çalışanlar tarafından kazanılan maaş olarak yapılmaktadır. Ancak, devletin çalışanların sosyal güvenlik ve vergi yükümlülüklerine istinaden zorunlu olarak kesinti uygulaması dolayısıyla bu tutar çalışanların eline tam olarak geçmemektedir. Bu kesintiler brüt maaş üzerinden uygulanır ve çalışanlar adına işverenler tarafından ilgili mercilere ödenir. Kesintilere tabi olan bu kalemler için yapılacak ödemelerden aslında çalışanlar sorumlu olmaktadır; fakat bu tutarların ödemesini ve tahsilatını işverenler ve devlet için kolaylaştırmak için işverenlerin aracı olduğu bir kaynakta kesinti yoluna gidilmiştir. Bu kesintiler, gelir ve damga vergileri, SGK işçi primi ve işsizlik sigortasını içermektedir.

• Brüt Maaş = Net Maaş + SGK İşçi Primi + İşsizlik Sigortası (İşçi Payı) + Gelir Vergisi + Damga Vergisi

II- Net Maaş:

Net maaş, brüt maaşın kesintilerden sonra kalan miktarını ve çalışanın eline geçen toplam tutarı temsil etmektedir.

• Net Maaş = Brüt Maaş – SGK İşçi Primi – Gelir Vergisi – Damga Vergisi – İşsizlik Sigortası (İşçi Payı)

İşveren, SGK işveren primi ve işsizlik sigortası kalemleri için kesinti uygulamakla yükümlü olduğundan, çalışanın işveren üzerindeki toplam maliyet yükü brüt maaştan daha yüksek olmaktadır. Kısaca, bu fark belirtilen kesintilerin işveren payından kaynaklanmaktadır.

III- İşveren İçin Çalışanın Toplam Maliyeti:

• İşveren için Çalışanın Toplam Maliyeti = Brüt Maaş + SGK İşveren Primi + İşsizlik Sigortası (İşveren Payı)

IV- Sosyal Sigorta Primi:

Sosyal Sigorta Primi kesintisi uygulanırken brüt maaş temel alınmakta ve brüt maaşın %34,5'ine tekabül eden bu kesintinin toplam tutarını işçi ve işveren payları oluşturmaktadır. Toplam SGK Priminin bileşenleri olan işçi ve işveren payları brüt maaşın sırasıyla %14'ü ve %20,5'i olarak hesaplanmakta ve işveren tarafından takip eden ayın son gününe kadar olan süre içerisinde ödemeleri yapılmaktadır. İşveren, çalıştırdığı işçilerin tamamının sigortalı olduğu ve işçi ve işveren SGK prim ödemelerini zamanında yaptığı takdirde, SGK primi işveren payı üzerinden %5 oranında uygulanan hazine indiriminden yararlanabilmektedir. Ödenecek primin hesaplamasında temel alınacak değişkeni belirlemek için devletin belirlediği asgari ve azami bazlı tutarların brüt maaş ile kıyaslamasının yapılması gereklidir. Brüt maaşın asgari bazlı tutardan düşük olması durumunda asgari tutar ve buna karşılık olarak brüt maaşın azami seviyenin üzerinde olması durumunda, azami bazlı tutarın hesaplamada dikkate alınması gerekir.

• Sosyal Sigorta Primi (İşçi Payı) = Brüt Maaşın %14'ü

• Sosyal Sigorta Primi (İşveren Payı) = Brüt Maaşın %20,5'i

• Sosyal Sigorta Primi (Toplam) = Brüt Maaşın %34,5'i

IV- İşsizlik Sigortası:

İşsizlik sigortasında brüt maaş temel alınır ve brüt maaşın sırasıyla %1 ve %2'sine tekabül eden kesintinin işçi ve işveren payları toplam işsizlik sigortasını temsil eder ve brüt maaşın %3'ünden oluşur. İşveren, yukarıda belirtilen SGK Primi ile beraber bu işsizlik sigortası kesintisini en geç bir sonraki ayın son gününde ödemek ile yükümlüdür. İşsizlik sigortası kesintisi hesaplama yöntemi SGK Primi hesaplamasında kullanılan yöntem ile aynıdır.

• İşsizlik Sigortası (İşçi Payı) = Brüt Maaşın %1'i

• İşsizlik Sigortası (İşveren Payı) = Brüt Maaşın %2'si

• İşsizlik Sigortası (Toplam) = Brüt Maaşın %3'ü

V- Gelir Vergisi:

Gelir vergisi, devlet tarafından işletmelerin ve şahısların elde ettiği finansal gelire uygulanmakta olup, çalışanlar durumunda elde edilen maaş geliri üzerinden alınmaktadır. İşverenler bu vergi için, brüt maaşın, gelir vergisine tabi olmayan SGK Primi ve İşsizlik Sigortası kesintileri düşüldükten sonraki kalan kısmına kesinti uygulamakla ve bu tutarı çalışan adına takip eden ayın 20’sine kadar vergi dairesine ödemekle yükümlüdür. İşverenin 10 kişiden daha az sayıda işçi çalıştırması durumunda, ödeme periyodu her ay yerine, 3 ayda bir ödenebilir olmaktadır.

• Gelir Vergisi Matrahı = Brüt Maaş – SGK İşçi Primi – İşsizlik Sigortası (İşçi Payı)

Gelir İdaresi'nin vergi tarifesine göre, gelir vergisi oranı belirlenen kümülatif maaş kademelerine göre değişiklik göstermektedir. Buna göre, 11.000 TL'ye kadar olan kümülatif maaş geliri için %15 oranında gelir vergisi uygulanmaktadır.

Tarifeye göre, maaş seviyesi bir üst kademeye girdiği takdirde, maaşın bir önceki kademenin üst limitine kadar olan kısmı için standart tutarda bir vergi alınmakta olup, kalan kısmı için alt kademedekinden ayrı bir vergi oranı uygulanır. Gelir vergisi uygulamasında tabi olunan en yüksek oran %35 tir.

• Gelir Vergisi = Gelir Vergisi Matrahı * Gelir Vergisi Oranı (%)

VI- Damga Vergisi:

Damga vergisi brüt maaş üzerinden hesaplanıp bu tutar üzerinden kesinti uygulanarak alınmaktadır. Damga vergisi için uygulanan oran %0,759 (binde 7,59) dur. Damga vergisinin ödemesi, ilgili merciye bir beyanname sunulmasının akabinde gelir vergisi ile beraber aynı süre zarfı geçerli olacak şekilde gerçekleştirilir.

• Damga Vergisi = Brüt Maaş * Damga Vergisi Oranı (%0,759)

Soru: Kıdem Tazminatı Farkı Gelir Vergisinden İstisna Mıdır?

Cevap: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun "Ücretin Tarifi" başlıklı 61 inci maddesinde; "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez." hükmüne yer verilmiştir.

Aynı Kanunun "Vergi Tevkifatı" başlıklı 94’üncü maddesinin (1) numaralı bendinde, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemeler üzerinden 103 ve 104 üncü maddelere göre gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Yine aynı Kanunun "Tazminat ve Yardımlarda" başlıklı 25 inci maddesinde;

"...7. 1475 ve 854 sayılı Kanunlara göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Kanun'a göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz);
..." hükmüne yer verilmiştir.

Yine, 1475 sayılı İş Kanunu’nun "Kıdem Tazminatı" başlıklı 14.Maddesinde;

1. İşveren tarafından bu Kanunun 17.Maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında,
2. İşçi tarafından bu Kanunun 16.Maddesi uyarınca,
3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;

Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır." hükmü yer almıştır.

1475 sayılı İş Kanunu'nun 16. Maddesinde işçinin hangi hallerde iş sözleşmesini feshedebileceği ile ilgili hükümler aynı Kanunun 17. Maddesinde ise işverenin iş sözleşmesini hangi hallerde feshedebileceği ile ilgili hükümler yer almıştır.

Diğer taraftan, 29/05/2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı'nın "Katsayıların belirlenmesi ve Ücretlerin Artırılması" başlıklı 4. Maddesinde;

(1) 1/01/2012-30/6/2012 döneminde geçerli olmak üzere;

1. 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 154. Maddesi uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı (0,068835), memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısı (0,92105), iş güçlüğü, iş riski, temininde güçlük ve mali sorumluluk zamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak yan ödeme katsayısı ise (0,021287) olarak uygulanır.
2. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3’üncü maddesinin (c) bendi uyarınca sözleşmeli olarak çalıştırılan personelin ücret tavanı 3.611,50 TL'ye yükseltilmiştir.

..." hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre, 29/05/2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı ile artırılan katsayılar üzerine, 01/01/2012-31/05/2012 tarihleri arasında işten ayrılan personele ödenen kıdem tazminatı farkı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 25.Maddesinin (7) numaralı bendine göre istisna kapsamında değerlendirilecektir.